Katalog do wystawy Jana Wałacha

Katalog towarzyszy wystawie “Jan Wałach – powrót (1903-2023) Malarstwo, drzeworyt, rysunek” W Zakopiańskim Centrum Kultury, Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór wystawa czynna od 27 maja do 5 sierpnia 2023 r. Po 120 latach Jan Wałach wraca symbolicznie do Zakopanego, które także kształtowało jego wrażliwość artystyczną. Świat górali i ich obyczajowość, głęboka wiara, studia u Mehoffera czy Fałata, obcowanie z wybitnymi dziełami i studia w Paryżu składają się na wyjątkową sztukę Wałacha bazującą na twórczości rodzimej, godną prezentowania szerokiej publiczności.

Jan Wałach (1884 – 1979) malarz, grafik i rzeźbiarz. Pochodził w rodziny górali beskidzkich. Od 1898 był uczniem Polskiego Gimnazjum Macierzy Szkolnej w Cieszynie, a następnie Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, gdzie uczył się u Jana Nalborczyka, znakomitego rzeźbiarza, autora m.in. wielu rzeźb w zakopiańskim kościele parafialnym oraz pomnika Tytusa Chałubińskiego (1901-1903). W latach 1904-1908 kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem J. Mehoffera, J. Fałata, F. Ruszczyca i J. Stanisławskiego. Dzięki stypendium ASP wyjechał do Paryża i kontynuował studia w Acadèmie Julien i w École de Beaux Arts. Podróżował do Włoch, odwiedził też Norymbergę i Pragę. W 1913 został powołany do wojska austriackiego. Służbę odbył na stanowisku malarza i medaliera pułkowego. Rysował mapy, malował portrety żołnierzy i obrazy z pola walki (Bitwa pod Gorlicami, 1915). Po wojnie został odznaczony złotym krzyżem za waleczność. W obrazach malowanych już po wojnie często podejmował tematy patriotyczne związane odrodzeniem Śląska Cieszyńskiego (Wkroczenie wojsk polskich do Cieszyna, Wiec w Jabłonkowie). Osiadł w rodzinnej Istebnej na Andziołówce, a jego twórczość „związana jest z Istebną, jej mieszkańcami, krajobrazem. Tematy te uwiecznił na płótnach w malarstwie olejnym, akwareli, drzeworycie, rysunkach i rzeźbach, przedstawia w nich rozległy pejzaż Beskidu, chaty drewniane, wnętrza chat, prace górali, zabawy, obrzędowość, są one realistycznym dokumentem już historyczno- etnograficznym” [cyt. za B. Wałach]. Malował także tematy podhalańskie oraz  kompozycje religijne. Był autorem polichromii w kościołach w Istebnej, Jaworzynce, Koniakowie i Wiśle (nie zachowane). Projektował witraże (m.in. kościoły w Jedliczach, Goleszowie), zajmował się rzeźbą. Od 1932 – zachęcany przez Jerzego Warchałowskiego, swego mecenasa i przyjaciela – zajął się drzeworytnictwem, osiągając w tej dziedzinie prawdziwe mistrzostwo. Wystawiał od 1904; w Mińsku, Krakowie, Katowicach i Warszawie. Swoje drzeworyty pokazywał na wystawach zagranicznych – w Paryżu (1937, brązowy medal), w Londynie, Amsterdamie, Chicago, Hamburgu (lata 1937-1939). Po II wojnie nadal mieszkał i tworzył w Istebnej. Tam też zmarł. Prace artysty znajdują się  w Muzeum im. Jana Wałacha w Istebnej oraz w zbiorach licznych muzeów, m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie czy Muzeum Śląskim w Katowicach.